1.
Ñaàu Baèng Caùi Boà
Quyønh khi coøn beù ñoä baûy taùm tuoåi, chôi nghòch
ñaõ khaùc ngöôøi, laáy taøu chuoái laøm côø, laù
sen laøm loïng, Quyønh laïi tinh ranh; treû con trong laøng
maéc löøa luoân.
Moät hoâm trôøi thaùng taùm, saùng traêng, Quyønh chôi
vôùi luõ treû ôû saân, boãng Quyønh baûo:
- Chuùng bay laøm kieäu tao ngoài, roài tao ñöa ñi xem
moät ngöôøi ñaàu to baèng caùi boà.
Luõ treû töôûng thaät, tranh nhau laøm kieäu röôùc
Quyønh ñi baûy, taùm voøng quanh saân, meät thôû khoâng
ra hôi. Quyønh thaáy theá baûo:
- Ñöùng ñôïi ñaây, tao ñi chaâm löûa soi cho maø
xem.
Luõ treû sôï quaù, khoâng daùm xem, chæ nhöõng
ñöùa lôùn ôû laïi . Quyønh laáy löûa thaép ñeøn
xong ñaâu ñaáy, roài thoø ñaàu che ngoïn ñeøn, baûo
luõ treû:
- Kìa! Troâng vaøo vaùch kia kìa! OÂng to ñaàu ñaõ
ra ñaáy !
Anh naøo cuõng nhìn nhôùn nhô nhôùn nhaùc, thaáy boùng
ñaàu Quyønh ôû vaùch to baèng caùi boà thaät. Luõ
treû bieát Quyønh xoû, quay ra baét Quyønh laøm kieäu
ñeàn. Quyønh chaïy vaøo trong buoàng ñoùng kín cöûa
laïi, keâu aàm leân. OÂng boá töôûng laø treû ñaùnh,
caàm roi chaïy ra, luõ treû chaïy taùn loaïn.
[Back To Top]
2. Caâu
Ñoá
Moät hoâm, nhaø coù gioã, laøm thòt lôïn môøi khaùch
khöùa ñoâng laém. Thaáy Quyønh hay nghòch, ai cuõng
choøng gheïo chôò Ñöông luùc Quyønh xem laøm thòt lôïn,
coù moät oâng Tuù teân laù Caùt thöôøng töïï phuï
hay chöõ chaïy ñeán beùo tai, baûo:
- Tao ra moät caâu ñoái, ñoái ñöôïc tao tha cho:
- Lôïn caán aên caùm toán (1)
Quyønh ñoái ngay:
- Choù khoân chôù caén caøn (2)
OÂng Tuù laïi ra moät caâu nöõa, caâu naøy coù yù töïï
phuï mình laø oâng Tuù:
- Trôøi sinh oâng Tuù Caùt (3)
Quyønh laïi ñoái:
- Ñaát nöùt con boï hung
OÂng Tuù phaûi lôõm, tòt maét. Moït ngöôøi cöôøi
aàm caû leân.
(1) Caán laø queû caán, Toán laø queû toán trong baùt
quaùi . Ñaây laáy nghóa lôïn caán (chöûa) maø aên
toán caùm.
(2) Khoân laø queû khoân, Caøn laø queû caøn cuõng
trong baùt quaùi, ñaây laáy nghóa con choù khoân chôù
caén caøn, caén baäy .
(3) Caùt coøn coù nghóa laø toát; hung coøn coù nghóa
laø xaáu .
[Back To Top]
3.
Deâ Ñöïïc Coù Chöaû
Quan tö thieân xem thieân vaên, thaáy veà ñòa phaän tænh
Thanh coù moät ngoâi sao saùng, chaéc ôû ñaáy coù ngöôøi
taøi, nhöng khoâng bieát laøng naøo, môùi taâu vua.
Vua giao cho ñinh thaàn xeùt. Coù moät vò taâu:
- Xin tö cho tænh thaàn Thanh Hoaù söùc moãi laøng phaûi
tieán moät con deâ ñöïïc chöûa, haïn moät thaùng,
khoâng coù thì trò toäò
Traùt veà ñeán laøng, caùc cuï kyø laõo lo soát voù,
nhaát laø oâng thaân sinh ra Quyønh laïi caøng sôï, oâng
ta laø huyng thöù trong laøng, taát phaûi toäi tröôùc.
OÂng ta veà phaøn naøn nhaø vua ñoøi nhöõng chuyeän
oaùi oaêm.
Quyønh thaáy boá buoàn raàu môùi hoûi:
- Hoâm nay thaày coù vieäc gì maø khoâng ñöôïc vuæ
OÂng boá ñöông böïïc mình lieàn maéng:
- Vieäc laøng, vieäc nöôùc, treû con bieát gì maø hoûæ
Quyønh nhaát ñònh hoûi cho ra, oâng boá phaûi keå thöïïc
cho nghe. Quyønh nghe xong, thöa:
- Con töôûng vieäc gì, chöù vieäc aáy thì thaày khoâng
phaûi lo! Nhaø vua baét mua moät con, chöù baét mua möôøi
con cuõng coù. Xin thaày cöù ra nhaän lôøi vôùi laøng,
choàng cho con traêm quan tieàn ñeå con ñi mua. Khoâng
thì mình chòu toäi cho caû laøng.
OÂng boá thaáy con noùi theá, laï laém, nhöng nghó buïng:
EÀTa thöû nghe treû con xem sao!EÀ môùi ñaùnh lieàu
ra nhaän vôùi laøng, laøm tôø cam ñoan, ñem tieàn veà
baûo con ñi muaï
Saùng sôùm, hai boái con khaên goùi, com naém, vaùc
chuïc quan tieàn ra Thaêng Long mua deä Ñeán nôi, Quyønh
noùi vôùi boá hoûi doø xem hoâm naøo vua ngöïï chôi
phoá. Hoâm ñoù, Quyønh daäy thaät sôùm, leùn xuoáng
döôùi coång cöûa Ñoâng naèm chöïïc.
Ñôïi ñeán quaù ngoï, nghe tieáng xe ngöïïa quan quaân
di xình xòch treân coång, Quyønh lieàn khoùc oaø leân.
Vöøa luùc xa giaù ñi qua, vua nghe tieáng treû khoùc
maø khoâng thaáy ngöôøi, sai lính ñi tìm, loâi
ñöôïc Quyønh ôû döôùi coáng leân. Vua hoûi:
- Sao maøy laïi chui xuoáng coáng?
Quyønh giaû vôø khoâng bieát laø vua, noùi:
- Thöa oâng, toâi thaáy xe ngöïïa ñoâng, sôï cheát
cheït neân traùnh xuoáng coáng.
- Theá taïi sao khoùc?
- Thöa oâng, meï toâi cheát ñaõ ba naêm nay maø maõi
khoâng thaáy boá toâi ñeû ñeå coù em maø aüm neân
toâi khoùc!
- Thaèng naøy môùi dôû hôi chöù! Laøm gì coù ñaøn
oâng ñeû bao giôø.
- Thöa oâng, môùi roài toâi thaáy caùc cuï laøng toâi
ruû nhau ñi mua deâ ñöïïc chöûa ñeå tieán vua. Deâ
ñöïïc chöûa ñöôïc thì chaéc boá toâi cuõng ñeû
ñöôïc.
Vua vaø caùc quan ñi hoä giaù ñeàu baät cöôøi, bieát
ñöùa beù naøy coù taøi, öùng vaøo ngoâi sao saùng,
lieàn thöôûng tieàn vaø tha cho daân laøng khoâng phaûi
coáng deâ ñöïïc chöûa nöõaï
[Back To Top]
4.
Caáy Ruoäng Chuùa Lieãu
Luùc Quyønh coøn laø hoïc troø nhaø ngheøo, phaûi ra
ñeàn Soâng xin caáy reõ. Quyønh khaán vaø xin aâm döông
xem Chuùa thuaän laáy goác hay laáy ngoïn. Ban ñaàu
chuùa thuaän laáy ngoïn thì Quyønh troàng raët thöù
khoai lang. Ñeán luùc ñöôïc aên, Quyønh ñaøo laáy
cuû, coøn bao nhieâu daây ngoïn ñem noäp chuùa
Laàn thöù hai, xin aâm döông, Chuùa thuaän laáy goác
ñeå ngoïn cho Quyønh, thì Quyønh troàng caùc thöù luùaï
Ñeán muøa gaët, Quyønh caét laáy boâng, coøn bao nhieâu
goác raï ñem noäp Chuùaï
Chuùa hai laàn maét hôïm, töùc laém, song ñaõ troùt
höùa roài, khoâng bieát laøm theá naøo ñöôïc. Laàn
thöù ba, Quyønh ñeán xin thì Chuùa baûo laáy caû goác,
laãn ngoïn, coøn khuùc giöõa cho Quyønh, Quyønh vôø
keâu ca:
- Chò laáy theá thì em coøn ñöôïc gì nöõa!
Khaán ñi khaán laïi maõi, Chuùa nhaát ñònh khoâng
nghe, Quyønh veà troàng raët ngoâ, ñeán kyø beû ngoâ,
bao nhieâu baép Quyønh giöõ laïi, coøn ngoïn vaø goác
thì ñem noäp Chuùaï
Chuùa maéc möa Quyønh ba laàn, ñoøi laïi ruoäng, song
trong ba vuï naøy, Quyønh ñaõ kieám ñöôïc caùi voán
to roài.
[Back To Top]
5.
Vay Tieàn Chuùa Lieãu
Laïi moät laàn Quøynh vaøo yeát ñeàn, thaáy chuùa coù
nhieàu tieàn, troâng söôùng maét, ñònh vay. Quyønh
khaán:
- Em ñoä naøy tuùng laém, chò coù tieàn ñeå khoâng,
xin cho em vay ñeå em buoân baùn, kieám ít lôøò
Noùi roài, khaán daøi aâm döông: EÀSaáp thì chia tö,
chò cho em vay moät phaàn, ngöûa thì chia ba, chò cho
moät phaàn, chò maø thuaän cho moät nöûa thì xin nhaát
aâm nhaát döông.EÀ
Thaáy ñaèng naøo Quyønh cuõng vay ñöôïc, maø yù
Chuùa thì khoâng muoán cho vay, vì bieát ñöôïc laø
cho vay, Quyønh seõ khoâng traû, lieàn cöù laøm cho
hai ñoàng tieàn quay tít, chaúng saáp maø cuõng chaúng
ngöûaï
Quyønh thaát theá voã tay reo:
- Tieàn muùa Chuùa cöôøi,theá laø chò baèng loøng
cho em vay caû roài!
Noùi xong, vaùc heát caû tieàn veà.
[Back To Top]
6.
Quyønh Traû Ôn Chuùa Lieãu
Gaëp khoa thi, Quyønh ra öùng thò Ñöôøng ñi qua ñeàn
Soâng, Quyønh vaøo yeát Chuùa, xin Chuùa phuø hoä cho,
ñoã thì xin traû leã. Quyønh ra thi, quaû nhieân ñoã
thaät. Vinh qui veà, Quyønh mua moät con boø meï, moät
con boø con, ñem ñeán leã, Quyønh quyø xuoáng laïy,
roài daét con boø meï ñeán buoäc vaøo tay ngai maø
khaán raèng:
- Chuùa coù loøng thöông phuø hoä cho Quyønh ñöôïc
ñoã, nay goïi laø coù moät con boø ñeå traû leã.
Xin Chuùa nhaän cho. Chuùa laø chò, xin leã con lôùn,
coøn con nhoû, em xin ñem veà khao daân.
Noùi roài, daét con boø veø. Con boø meï thaáy daét
maát con ñi, loàng leân chaïy theo, laøm ngai Chuùa ñoå
loång choång, long gaãy caû. Quyønh cöôøi noùi:
- Chò thöông em ngheøo, traû khoâng laáy, thì em xin
ñem veà vaäî
Noùi roài daét caû hai meï con boø veà.
[Back To Top]
7.
Doøm Nhaø Quan Baûng
Ñoàn raèng Quyønh xinh cuøng thôøi vôùi Thò Ñieåm.
Quan Baûng sinh ra thò Ñieåm, daïy hoïc troø ñoâng laém.
Quyønh ngaøy ngaøy giaû vôø ñeán xem bình vaên, ñeå
ngaáp ngheù coâ Ñieåm. hoïc troø bieát yù, vaøo thöa
vôùi quan Baûng, ngaøy baét vaøo hoûi .
Quyønh thöa:
- Toâi laø hoïc troø, thaáy tröôøng quan lôùn bình
vaên, toâi ñeán nghe troäm.
Quan Baûng noùi:
- Ta bieát heát roài, anh ñöøng giaû danh hoïc troø
maø baét chöôùc tuoàng chim chuoät. Coù phaûi hoïc
troø thì ta ra cho moät caâu ñoái, khoâng ñoái
ñöôïc thì ñaùnh ñoøn!
Quyønh vaâng.
Quan Baûng ra moät caâu:
- Thaèng quyû oâm caùi daáu, ñöùng cöûa khoâi nguyeân
Quyønh öùng khaåu ñoái ngay:
- Con moäc döïïa caây baøng, doøm nhaø baûng Nhaõn
Quan Baûng thaáy Quyønh xuaát khaåu thaønh chöông coù
buïng yeâu, giöõ Quyønh laïi nuoâi aên hoïc. Quyønh
hoïc taán tôùi laém, kyø naøo vaên cuõng ñöôïc ñoïc.
Töø ngaøy tröôøng quan Baûng coù Quyønh, bao nhieâu
hoïc troø danh só ñeàu phaûi nhaän Quyønh taøi gioûi
hôn caû.
Quan Baûng thaáy Quyønh hoïc gioûi, coù yù muoán gaû
coâ Ñieåm cho, maø coâ Ñieåm nghe cuõng thuaän.
Quyønh bieát raèng coâ Ñieåm vaøo tay mình roài, thoaû
ñöôïc öôùc nguyeàn, song tính tinh nghòch, cöù ñuøa
côït luoân. Coâ Ñieåm ñöùng ñaén, thuøy mò khoâng
öùa chôùt nhaû, Quyønh laïi caøng gheïo dai.
[Back To Top]
8.
Quan Tröôøng Maéc Lôõm
Khi vaøo tröôøng thi, khoâng maáy luùc Quyønh ngoài
yeân, trong leàu cöù ñeo oáng quyeån ñi vaån vô gaàn
ñöôøng thaäp ñaïo. Quan tröôøng bieát Quyønh hay
chöõ, thaáy ñi nhung nhaêng thì hoûi:
- Ñaõ laøm xong ñöôïc baøi chöa, ñöa xem?
Quyønh thöa:
- Môùi xong ñöôïc vaøi ñoaïn, nhöng maø thoái laém,
khoâng theå ngöûi ñöôïc, xin caùc oâng ñöøng xem!
Quan tröôøng thaáy Quyønh muoán giaáu, môùi baûo:
- Thoái thì thoái cöù ñöa ñaây!
Quyønh thöa:
- Quaû thoái thaät, ñöa ra sôï caùc quan böng muõi
khoâng kòp!
Caùc quan khoâng tin, cho laø Quyønh nhuùn mình, nhaát
ñònh ñoøi xem cho ñöôïc. Baát ñaéc dó, Quyønh phaûi
noùi to:
- Toâi noùi thaät, caùc quan khoâng nghe, xem xong ñöøng
coù traùch toâi nheù!
Roài trao oáng quyeån cho caùc quan. Khoâng ngôø Quyønh
hoaø cöùt vaøo nöôùc ñaùi ñeå trong oáng, baét
chaâu chaáu boû vaøo töø bao giôø, luùc caùc quan môû
ra, noù bay tung leân baån caû quaàn aùo, chaïy khoâng
kòp.
Quyønh cöôøi aàm leân:
- Toâi ñaõ noùi thöïïc, laïi cöù ñoøi xem! Caùc
quan giaän laém, nhöng khoâng laáy lyù gì baét loãi
ñöôïc Quyønh.
Ñeán kyø thi Hoäi, chuùa Trònh cöù eùp Quyønh ñi
thi ñeå laáy Traïng. Quyønh khoâng thieát. Chuùa eùp
maõi, phaûi nghe. Luùc vaøo thi, laøm vaên xong, coøn
thöøa giaáy, Quyønh veõ ngöïïa, veõ voi vaøo sau
quyeån, roài ñeà maáy caâu thô raèng: Vaên chöông
phuù luïc ñaõ xong roài, Thöøa giaáy laøm chi chaúng
veõ voi. Tôù coù moät ñieàu xin baûo thaät Ai maø cöôøi
tôù noù aên boøi! Laøm theá coát cho phaïm tröôøng
quy, khoâng laáy ñoã ñöôïc.
[Back To Top]
9.
Quyønh Traû Nô. Anh Laùi Ñoø
Quyønh ñi ñoø ngang thöôøng chòu tieàn, laâu quaù
hoùa nhieàu, khoâng traû ñöôïc.
Luùc anh laùi ñoø ñeán ñoøi, Quyønh baûo:
- ÖØ ñôïi ñaáy, mai ta traû.
Roài mua tre nöùa, laù goài laøm moät caùi nhaø beø
ôû giöõa soâng, trong ñeà moät caâu: Ñ... meï thaèng
naøo baûo thaèng naøo!
Vaø phao aàm leân raèng ñoù laø laàu yeát thô cuûa
Traïng.
Thaáy noùi thô Traïng, thieân haï noâ nöùc keùo nhau
ñi xem. Ñi ñoø ra ñeán nôi, thaáy ñoäc moät caâu
nhö theá, chaùn quaù lieàn ñi ñoø veà. Ngöôøi khaùc
gaëp hoûi thì chæ traû lôøi: EÀRa maø xem!EÀ
Theá laø thieân haï caøng thaáy laï, caøng xoâ nhau
ra xem. Anh laùi ñoø chôû heát chuyeán noï ñeán
chuyeán kia khoâng kòp, trong ba boán ngaøy, ñöôïc
khoâng bieát bao nhieâu tieàn.
Ñöôïc maáy hoâm, Quyønh dôõ nhaø beø, baùn laïi
cho anh laùi ñoø. Anh laùi ñoø tröø nô.. Quyønh maéng:
- Anh coøn nôï ta thì coù, ai laøm cho anh maáy hoâm
chôû ñöôïc baáy nhieâu tieàn?
Anh laùi ñoø môùi nhaän ra, lieàn caùm ôn Quyønh roài
rít vaø xin traû ñuû tieàn.
[Back To Top]
10.
OÂng Noï Baø Kia
ÔÛ laøng Quyønh coù maáy ngöôøi taáp teånh coâng
danh, nay caàu mai cuïc nhôø Quyønh gaây döïïng cho,
may ra ñöôïc tyù phaåm haøm ñeå khoe vôùi laøng nöôùc.
Moät hoâm, Quyønh ôû kinh ñoâ veà, sai ngöôøi môøi
maáy anh aáy laïi baûo:
- Giôø coù dòp may, naøo caùc anh coù muoán laøm oâng
noï baø kia thì noùi ngaî
Thaáy Quyønh ngoû lôøi nhö theá, anh naøo cuõng nhö
môû côø trong buïng, tranh nhau nhaän tröôùc.
Quyønh baûo:
- Ñöôïc caùc anh veà nhaø thu xeáp khaên goùi, roài
laïi ñaây uoáng röôïu möøng vôùi ta, mai theo ta ra
kinh ñoâ sôùm.
Anh naøo anh naáy laät ñaät veà nhaø, veânh vaùo, ñaéc
chí laém, coù anh veà ñeán coång, thaáy vôï ñang laøm
luïng lam luõ, lieàn baûo vôï:
- Ít nöûa laøm neân oâng noï baø kia, khoâng ñöôïc
lam luõ theá maø ngöôøi ta cöôøi choï
Vôï hoûi:
- Bao giôø laøm quan maø khoe vaùng leân theá?
- Nay mai thoâi, saép söûa khaên goùi ñeå mai ñi sôùm!
Noùi xong, voäi vaøng laïi nhaø Quyønh ñaùnh cheùn.
Anh naøo anh naáy uoáng say tít, roài moãi anh naèm moät
xoù. Ñeán khuya, Quyønh sai ngöôøi ñem voõng, voõng
anh noï veà nhaø anh kia, anh kia veà nhaø anh noï, noùi
doái raèng: Say röôïu ngoä caûm phaûi boâi daàu xoa
thuoác ngay khoâng thì oan gia!
Caùc EÀbaø lôùnEÀ ñang mô maøng trong giaác moäng,
thaáy ngöôøi goõ cöûa maø laïi noùi nhöõng chuyeän
giaät mình nhö theá, maét nhaém maét môû, töôûng
laø choàng, oâm xoác ngay vaøo nhaø, khoâng kòp chaâm
ñeøn ñoùm, roài naøo boâi voâi, naøo xoa daàu, mieäng
laåm baåm: EÀRöôïu ñaâu maø röôïu khoán, röôïu
khoå theá! Ngaøy mai leân ñöôøng maø baây giôø coøn
say nhö theá naøy! Nhôø phuùc aám coù laøm ñöôïc
oâng noï baø kia thì cuõng laïi tieàn toi thoâi!EÀ
Xoa boùp cho ñeán saùng, nhìn thì hoaù ra anh laùng
gieàng, caùc baø ngaån ngöôøi maø caùc anh ñaøn oâng
kia laïi caøng theïn, cöù cuùi gaàm maët xuoáng cuùt
thaúng. Veà nhaø thaáy vôï mình cuõng ñang ngaån ngöôøi,
ñoû maët tía tai, voäi noùi ngay:
- Ai ngôø noù... xoû theá! Töôûng oâng noï baø kia
laø theá naøo! Thoâi keäch ñeán giaø!
[Back To Top]
11.
Nhaët Baõ Traàu
Moät oâng quan vaøo quaùn ngoài beä veä laém, Quyønh
giaû laøm hoïc troø xaùc, mon men ñeán ñöùng beân,
heã thaáy quan aên mieáng traàu naøo nhaû baõ ra thì
laïi cuùi xuoáng nhaët.
Quan hoûi:
- Maøy laø ai ?
- Baåm, toâi laø hoïc troø.
- Hoïc troø sao laïi laån thaån theá?
- Baåm, chuùng toâi thaây phöông ngoân thöôøng noùi:
EÀMieäng keû sang coù gang coù theùp!EÀ,chuùng toâi
nhaët xem gang theùp nhö theá naøo .
Quan thaáy Quyønh coù yù xöôïc, ra oai theùt:
- Ñaõ xöng laø hoïc troø, thì phaûi ñoái ngay caâu
phöông ngoân aáy ñi, ñoái ñöôïc thì tha cho, khoâng
seõ ñaùnh ñoø!
Quyønh ruït teø thöa:
- Baåm quan khoù laém!
Quan laïi quôû:
- Khoù thì khoù cuõng phaûi ñoái!
- Baåm quan con xin ñoái .
- Noùi mau!
Quyønh môùi ñoïc:
- Ñoà nhaø khoù vöøa nhoï vöøa thaâm.
Quan ngoài laëng ñi roài ñoû maët noùi:
- ÖØ ñoái cuõng chænh, nhöng maø xaác laém.
[Back To Top]
12.
Quyønh Lôõm Quan Thò
Coù moät oâng quan thò (1) ñaïi nònh thaàn, ñöôïc
Chuùa Trònh yeâu laém. OÂng ta thöôøng ñeán chôi
nhaø Quyønh, thaáy saùch gì cuõng möôïn xem, maø ít
khi traû. Quyønh gheùt cay gheùt ñaéng, ñònh chôi xoû
moät baän cho chöøa. Quyønh beøn laáy giaáy traéng ñoùng
thaønh quyeån saùch ñeå saün. Moät hoâm, thaáy boùng
quan thò ñaèng xa, Quyønh giaû vôø caàm saùch xem,
ñôïi khi oâng ta ñeán nôi thì giaáu ñi. Quan thò
thaáy Quyønh giaáu, ngôõ laø saùch laï, ñoøi xem Quyønh
baûo:
- Saùch nhaûm coù gì maø xem.
Quan thò naên næ maõi cuõng khoâng ñöôïc, veà taâu
vôùi Chuùa. Chuùa ñoøi Quyønh sang hoûi. Quyønh ñaùm
chaéc laø ñoø veà chuyeän quyeån saùch, môùi laáy
buùt vieât maáy caâu vaøo saùch boû vaøo traùp khoaù
laïi, roài sang haàu. Quaû nhieân nhö theá. Quyønh taâu:
- Khoâng coù saùch gì laï, chaéc thò thaàn taâu man vôùi
Chuùa ñoù.
Chuùa thaáy Quyønh choái, laïi caøng tin laø Quyønh coù
saùch laï, baét phaûi ñem trình. Quyønh sai ngöôøi
veø ñem traùp sang, môû ra, chæ thaáy coù moät quyeån
saùch moûng. Quyønh ruït reø khoâng daùm ñöa. Chuùa
baûo:
- Cöù ñöa ta xem. Neáu saùch laï thì ta thöôûng, maø
coù phaûi saùch can phaïm thì ta cuõng xaù cho, ñöøng
ngaïi .
Quyønh ñöa ra . Chuùa môû ra xem, chæ thaáy coù maáy
caâu:
EÀChuùa vò thaàn vieát: Vi coát töù ñòch, vi coát töù
ñòch. Thò thaàn qui nhò taáu vieát: Thaàn phong chæ
phaùt, thaàn phoâng chæ phaùtEÀ.
Chuùa ngaãm laïi khoâng bieát nghóa ra laøm sao, baûo
Quyønh caét nghóa thì Quyønh ruït reø taâu:
- Saùch aáy laø saùch nhaûm nhí cuûa tieåu thaàn chæ
xem khi buoàn, sôï caét nghóa ra raùc tai Chuùa!
Chuùa nhaát ñònh khoâng nghe, baét Quyønh caét nghóa
cho ñöôïc.
Quyønh vaâng leänh taâu vôùi Chuùa, caâu aáy nghóa
laø:
EÀChuùa hoûi thò thaàn raèng: laøm xöông cho saùo,
laøm xöông cho saùo. Thò thaàn quyø maø taâu raèng:
EÀToâi may ngoùn toùc, toâi may ngoùn toùcEÀ.
Quyønh caét nghóa, nhöng chuùa vaãn chöa hieåu ra, laïi
hoûi:
- Ña ñaønh nghóa ñen laø nhö theá, nhöng yù töù
theá naøo ?
Quyønh tuûm tæm cöôøi khoâng daùm noùi. Chuùa vaø
quan thò ñöùng haàu beân caøng gaëng hoûi. Cuyønh môùi
taâu:
- Xin chuùa ñoïc ñaûo laïi thì ra nghóa, nhöng maø
tuïc laém. Baáy giôø Chua vôùi quan thò môùi bieát
Quyønh lôõm, baûo Quyønh mang saùch veà.
Quyønh ra, quan thò chaûy theo traùch Quyønh nhaïo caû
Chuùa, thöïïc laø ngöôøi voâ phu, voâ quaân.
Quyønh daùp laïi raèng:
- Ngaøi baûo toâi laø voâ phu, voâ quaân thì boïn thöoøng
thò ñôøi Haäu Haùn laø gì? Toâi ñaõ giaáu maø ngaøi
cöù nònh ñeå ñoøi ra cho ñöôïc thì loãi taïi ai
?
Quan Thò tòt maét.
[Back To Top]
13.
Choïi Gaø
Boïn quan thò, gaø thaät khoâng coù (1) maø laïi cöù
hay choïi gaø. Nghe noùi Quyønh choïi gaø vôùi söù
Taøu thaéng, hoï lieàn mang gaø ñeán nhaø Quyønh, choïi
thöû moät vaøi cöïïa chôi. Quyønh voán gheùt boïn
quan thò, töø choái, noùi laø khoâng coù gaø, nhöng
hoï nhieãu maõi, phaûi öø vaø heïn ñeán mai di baét
gaø veà seõ choïi. Qeân laùng gieàng coù moät con gaø
troáng theán, Quyønh möôïn mang veø.
Saùng sôùm, môû maét daäy, ñaõ thaáy quan thò ñem
gaø laïi roài. Quyønh sai baét gaø troáng thieán ñem
ra choïi. Qöøa giao moû ñöôïc moät vaøi nöôùc, thì
gaø quan thò ñaù cho gaø troáng thieán moät cöïïa
vaøo buïng vôõ haàu laên coå cheát ngay. Quan thò voã
tay reo:
- Theá maø ñoà raèng gaø cuûa Traïng hay, choïi
ñöôïc gaø Taøu, giôø môùi bieát ñoàn laùo caû!
Quyønh chaúng caõi laïi, chæ noùi:
- Caùc ngaøi noùi phaûi, tröôùc gaø toâi choïi hay
laém, nhöng töø khi toái thieán ñi, thì noù ñoán
ñôøi ra theá!
Roài oâm gaø maø than thôû: EÀKhoán naïn thaân maøy,
gaø oâi! Tao ñaõ baûo thaân phaän may khoâng daùi thì
chòu tröôùc ñi cho thoaùt ñôøi, laïi con ngöùa
ngheà laøm gì cho ñeán noãi theá! Thoâi maøy cheát
cuõng ñaùng ñôøi, coøn ai thöông nöõa, gaø oâi!EÀ
Caùc quan thò nghe theá, xaáu hoå, oâm gaø cuùt thaúng.
[Back To Top]
14.
AÊn Troäm Meøo
Nhaø vua coù moät con meøo quyù laém, xích baèng xích
vaøng vaø cho aên nhöõng ñoà myõ vi..
Quyønh vaøo chaàu, trong thaáy, baét troäm veà, caát xích
vaøng ñi maø buoäc xích saét, nhoát moät choã, ñeán
böõa thì ñeå hai baùt côm, moät baùt thòt caù, moät
baùt rau naáu ñaàu toâm. Meøo ta quen aên mieáng ngon
chaïy ñeán baùt côm thòt caù chöïïc aên. Quyønh caàm
saün roi, heã aên thì ñaùnh. Meøo ñoùi quaù, phaûi
aên baùt rau naáu ñaàu toâm. Nhö theá, ñöôïc hôn
nöûa thaùng, daïy ñaõ vaøo khuoân, môùi thaû raï
Vua maát meøo, tieác quaù, cho ngöôøi ñi tìm, thaáy
nhaø Quyønh coù moät con gioáng heät, baét Quyønh ñem
meøo vaøo chaàu. Vua xem meøo, hoûi:
- Sao noù gioáng meøo cuûa traãm theá? Hay khanh thaáy
meøo cuûa traãm ñeïp baét ñem veà, noùi cho thaät!
- Taâu beä haï, beä haï nghi cho haï thaàn baét troäm,
thaät laø oan, xin beä haï ñem ra thöû thì bieát.
- Thöû theá naøoû Noùi cho traãm nghe .
- Muoân taâu beä haï, beä haï phuù quyù thì meøo aên
thò aên caù, coøn haï thaàn ngheøo tuùng thì meøo aên
côm vôùi ñaàu toâm, rau luoäc. Baây giôø ñeå hai
baùt côm aáy, xem noù aên baùt naøo thì bieát ngaî
Vua sai ñem ra thöû. Con meøo chaïy thaúng ñeán baùt
côm rau, aên saïch.
Quyønh noùi:
- Xin beä haï löôïng cho, ngöôøi ta phuù quyù thì aên
cao löông myõ vò, baàn tieän thì côm haàm rau döa.
Meøo cuõng vaäy, phaûi theo chuû.
Roài laïy taï ñem meøo veà.
[Back To Top]
15.
Töông Muoái Cuõng Ngon
Chuùa Trònh quanh naêm aên toaøn sôn haøo, haûi vò,
chaû thieáu thöùc gì, maø vaãn khoâng thaáy ngon mieäng.
Moât hoâm, Quyønh tuùc tröïïc, Chuùa baûo:
- Ta aên ñuû cuûa thôm vaät laï, maø khoâng bieát
ngon. Ngöôi coù bieát thöù gì ngon thì noùi cho ta
hayû
- Taâu Chuùa, Chuùa ñaõ xôi maàm ñaù chöa aï?
- Vò aáy ngon laém aø?
- Daï, ngon laém.
- Thaät nhö theá thì laøm ñeå ta neám thöû xem?
Quyùnh sai ngöôøi laäp töùc ñi laáy EÀmaàm ñaùEÀ
veà ninh nhöø ñeå laøm ñoà ngöïï thöïïc, coøn mình
thì luûi veà nhaø laáy moät loï töông ngon, moät
ñóa muoái traéng. Loï töông thì bòt thaät kyõ ngoaøi
ñeà hai chöõ EÀÑaïi phongEÀ ñem sang giaáu moät choã.
Chuùa ñôïi laâu, thaáy ñoùi buïng, hoûi:
- Maàm ñaù ñaõ chín chöa ?
Quyønh thöa:
- Chöa ñöôïc.
Choác choác, Chuùa laïi hoûi, Quyønh taâu:
- Thöù aáy phaûi cho thaät chín, khoâng thì laâu tieâuï
Khuya, Chuùa laïi hoûi. Quyønh bieát Chuùa ñoùi laém
roài, môùi taâu:
- Xin Chuùa haõy xôi taïm vaøi thöù daõ vò naøy, coøn
maàm ñaù xin daâng sauï
Roài truyeàn doïn côm töông vôùi muoái daâng leân.
Chuùa ñang ñoùi, aên ngon mieäng. Troâng thaáy loï ñeà
hay chöõ EÀÑaïi phongEÀ laáy laøm la.. Chuùa hoûi:
- Maàm Ñaïi phong laø maàm gì maø ngon theá?
- Baåm laø ñoà daõ vò thöôøng duøng.
- Laø gì, noùi leân cho ta bieát?
- Baåm töông aï?
- Ngöôi ñeà hai chöõ Ñaïi phong laø nghóa laø saoû
- Baåm Ñaïi phong laø gioù lôùn, gioù lôùn thì ñoå
chuøa, ñoå chuøa thì töôïng lo, tuôïng lo laø loï
töông.
- Laâu nay ta khong aên, queân maát caû vò, sao ngon theá?
- Taâu Chuùa, quaû khoâng sai. Luùc ñoùi thì aên gì
cuõng ngon, no thì khoâng thaáy gì vöøa mieäng!
Chuùa cöôøi baûo:
- Ngöôi noùi phaûi. Theá ra ngöôi laøm cho ta thaät
ñoùi ñeå aên cho bieát ngon, chöù ñoïi maàm ñaù
thì bieát ñeán bao giôø cho chín.
[Back To Top]
16.
Baø Chuùa Maéc Lôõm
Moät baø Chuùa coù nhan saêc maø tính kieâu ngaïo, ñi
ra chôi phoá phöôøng thaáy ai traùi yù laø sai lính
baét ñaùnh lieàn. Quyønh löõng thöõng ñi chôi, gaëp
kieäu Chuùa. Gaàn ñaáy coù caùi ao beøo. Quyønh voä
vaøng chaïy xuoáng caàu ao ñöùng ñaù nöôùc chôò
Chuùa bieát Quyønh, thaáy chôi laån thaån nhö theá môùi
hoûi:
- OÂng laøm gì ñoù?
Quyønh ngaång leân thöa:
- Toâi ôû nhaø buoàn quaù, ra ao ñaù beøo chôi!
Chuùa ñoû maët tía tai, boû ñi.
[Back To Top]
17.
Tieân Sö Thaèng Baûo Thaùi
Moät hoâm, Quyønh cho ngöôøi ra baûo caùc haøng thòt
laø ngaøy mai Traïng ñaët tieäc theát caùc quan, caàn
moãi haøng baùn cho maáy caân, nhöng phaûi thaùi saün
cho ñôõ maát coâng ngöôøi nhaø. Caùc haøng thòt möøng
rôõ, saùng hoâm sau ñaõ thaùi thòt ñaày nhaø chôø
ngöôøi nhaø Traïng ñeán laáy. Ai ngôø ñôïi maõi
ñeán tröa maø cuõng chaúng thaáy ai, hoï beøn tôùi
nhaø Traïng thì nhaø vaéng tanh, chaúng coù khaùch khöùa
gì caû. Hoûi Traïng thì Traïng baûo khoâng bieát: EÀChaéc
laø coù ñöùa naøo muoán lôõm baø con ñaây. Aöù
goïi thaèng naøo baûo thaùi maø chöûiEÀ.
Boïn haøng thòt töùc mình veà reùo goïi thaèng baûo
thaùi maø chöûi:
- Tieân sö thaèng baûo thaùi! Tieán sö thaèng baûo
thaùi!
Baûo thaùi laø nieân hieäu vua Leâ Du. Toâng
(1720-1726). Thaønh thöû vua bò chöûi moät böõa inh
caû phoá.
[Back To Top]
18.
Huùt Cheát Vì Quaû Ñaøo
Quyønh caäy taøi, ñuøa caû vôùi chuùa, khoâng töø
ai. Moät hoâm, luùc tuùc tröïïc trong cung, coù ngöôøi
ñem ñaâng vua moät maâm ñaøo, goïi laø EÀñaøo tröôøng
thoïEÀ, Quyønh thuûng thænh laïi gaàn, laáy moät quaû,
ngoài aên, giöõa ñoâng ñuû maët vua quan, maø laøm
nhö khoâng troâng thaáy ai caû. Vua quôû, giao xuoáng
cho caùc quan nghi toäi. Maùc quan chieáu theo luaät EÀmaïn
quaânEÀ taâu nghò traûm. Quyønh quyø xuoáng taâu raúng:
- Ñinh thaàn nghò toäi haï thaàn nhö vaäy, thaät laø
ñuùng luaät, khoâng oan, song xin Hoaøng thöôïng roäng
dung cho haï thaàn ñöôïc noùi vaøi lôøi roài cheát
cho thoûa!
Vua phaùn:
- ÖØ, muoán noùi gì cho noùi!
- Muoân taâu beä haï, haï thaàn coù buïng tham sinh, sôï
soá cheát non, thaáy quaû goïi laø quaû EÀtröôøng
thoïEÀ theøm quaù töôûng aên vaøo ñöôïc soáng laâu
nhö Baùnh Toå, ñeå ñöôïc thôø nhaø vua cho taän
trung. Khoâng ngôø nuoát chöa khoûi moàm maø cheát ñaõ
ñeán coå! Haï thaàn troäm nghó neân ñeà teân quaû
aáy laø quaû EÀñoaûn thoïEÀ thì phaûi hôn, vaø xin
nhaø vua trò toäi ñöùa daâng ñaøo ñeû tröø keû
xu nònh.
Vua nghe Quyønh taâu phaûi, baät cöôøi tha toäi cho.
[Back To Top]
19.
Chuùa Nguû Ngaøy
Moät buoåi tröa, Quyønh vaøo haàu Chuùa, khoâng thaáy
Chuùa ôû cung, hoûi thò veä, thì ra Chuùa ñöông giaác.
Quyønh khoâng ñöôïc tieáp, saün buùt nghieân, ñeà
ngay hai chöõ vaøo töôøng roài giôû ra veà.>BR>
Luùc Chuùa daäy ra coâng ñöôøng, thaáy ôû töôøng
coù hai chöõ EÀngoïa sônEÀ neùt möïïc haõy coøn
öôùt, khoâng bieát ai ñeà vaø cuõng khoâng bieát
nghóa laøm sao, hoûi thò veä môùi hay Quyønh ñeà. Ñeán
buoåi haàu chieàu, ñoâng ñuû caùc quan, Chuùa hoûi,
khoâng ai taùn ñöôïc, phaûi trieäu Quyønh ñeán.
Quyønh ñeán, Chuûa hoûi . Quyønh thöa:
- Hai chöõ aáy coù nghóa gì saâu saéc ñaâu, haï thaàn
cöù laáy nghóa ñen maø vieát, khoâng daùm coù yù töù
gì hieåm hoùc caû.
- Cöù caét nghóa cho ta nghe, khoâng heà chi maø ngaïò
Quyønh ngaäp ngöøng maõi, môùi noùi:
- Chöõ EÀngoïaEÀ nghóa laø EÀnaèmEÀ, EÀnaèmEÀ haún
khong ai naèm khoâng, taát phaûi ngaùy, chöõ EÀsônEÀ
nghóa laø EÀnuùiEÀ, EÀnuùiEÀ aét phaûi coù ñeøo,
vaäy hôïp hai chöõ laøm moät thì nghóa laø EÀngaùy
ñeøoEÀ.
Caû trieàu thaàn ai cuõng cöôøi. Chuùa cuõng baät cöôøi.
Can haàu, caùc quan traùch Quyønh:
- May maø Chuùa roäng löôïng, chöù khoâng thì hoâm
nay oâng maát ñaàu!
Quyønh cöôøi khoâng noùi gì.
[Back To Top]
20.
Caây Nhaø Laù Vöôøn
Quyønh nhieàu laàn thaát leã vôùi chuùa, neân tröôùc
Chuùa quyù troïng bao nhieâu thì sau laïi gheùt baáy
nhieâu. Quyønh thaát Chuùa gheùt, laïi caøng treâu tôïn.
Moät laàn, Chuùa sai lính ñeán keùo ñoå nhaø Quyønh.
Quyønh thaáy lính ñeán thì baûo:
- Chuùa sai caùc anh ñeán keùo ñoå nhaø ta thì caùc
anh cöù vieäc keùo, khoâng ñöôïc reo, ñöôïc cöôøi,
ai maø reo cöôøi thì ta caét löôõò
- Ngheà keùo naëng thì phaûi reo hoø, khoâng doâ ta,
khoâng hoø khoan ñoá ai keùo ñöôïc. Boï lính phaûi
chòu veà khoâng.
Laïi moät laàn nöõa, Chuùa sai lính ñeán æa giöõa
nhaø Quyønh. Quyønh caàm dao ra baûo lính:
- Chuùa sai caùc anh ñeán æa giöõa nhaø ta, thì cöù
vieäc æa, nhöng caám ñaùi, anh naøo maø ñaùi ta caét
daùi ñò
Æa ai maø nhòn ñaùi ñöôïc, boïn lính phaûi caép
ñít veà. Coù moät vaøi anh laù, nghe thaáy theá, ñaùi
ôû tröôùc nhaø, roài môùi ñeán æa, laïi ñem gaùo
döøa ñeà phoøng. Quyønh thaáy noù laäp möu tröôùc,
ñaønh chòu nhöng trong buïng caêm laém, beøn kieám caùch
xöôïc laïi Chuùaï ít laâu sau, Quyønh ñi mua moät
caây caûi thaät to sai ngöôøi ñem daâng, laøm côm
chuùa xôi. Khi Quyønh vaøo haàu, Chuùa hoûi caûi ñaâu
maø to laï theá vaø khen ngon.
Quyønh thöa:
- Caûi nhaø troàng, tröôùc noù khoâng to maáy, nhôø
ñoä no. Chuùa sai lính ñeán æa nhaø thaàn, thaàn ñem
phaân aáy boùn cho, neân lôùn boång leân theá. Caây
nhaø laù vöôøn ñem daâng ñeå chuùa xôò
Chuùa Trònh taùi maët laïi.
[Back To Top]
21.
Traïng Cheát Chuùa Cuõng Baêng Haø
Töø ngaøy aáy Chuùa coù buïng gheùt Quyønh. Ñöôïc
möôi hoâm, Chuùa ñoøi Quyønh vaøo thò yeán, ñònh
ñaùnh thuoác ñoäc cho cheát. Quyønh bieát Chuùa caêm
veà maáy chuyeän tröôùc, laàn naøy ñoøi vaøo thò
yeán chaéc laø coù chuyeän. Luùc ñi daën vôï con raèng:
- Hoâm nay ta vaøo haàu yeán Chuùa, laønh ít, döõ
nhieàu. Ta coù meänh heä naøo, thì khoâng ñöôïc phaùt
tang ngay, cöù phaûi ñeå ta vaøo voõng, caét hai
ñöùa quaït haàu, roài goïi nhaø troø veà haùt,
ñôïi bao giôø phuû Chuùa phaùt tang thì ôû ngoaøi
haõy phaùt tang.
Daën xong, leân voõng ñò
Quyønh vaøo ñeán cung, ñaõ thaáy Chuùa ngoài ñaáy
roài. Chuùa baûo:
- Laâu nay khoâng thaát maët, loøng ta khaùt khao laém.
Vöøa roài, coù ngöôøi tieán haûi vò, ta nhôù ñeán
ngöôi, ñoøi vaøo aên yeán, ngöôi khoâng ñöôïc töø.
Quyønh bieát Chuùa thuø veà caây caûi hoâm noï, khoâng
aên khoâng ñöôïc. Vöøa neám moät mieáng thì Chuùa
hoûi:
- Bao giôø Quyønh cheát?
Quyønh thöa:
- Bao giôø Chuùa baêng haø thì Quyønh cuõng cheát.
AÊn xong, Quyønh thaáy trong ngöôøi khang khaùc, caùo
xin veà. Vöøa veà ñeán nhaø thì taét hôi. Vôï con
cöù theo lôøi Quyønh daën maø laøm. Chuùa sai ngöôøi
doø xem Quyønh coù vieäc gì khoâng, thaáy Quyønh
ñöông naèm voõng nghe nhaø troø haùt, maø ngöôøi
nhaø thì ñi laïi vui veû nhö thöôøng, veà taâu vôùi
Chuùa. Chuùa lieàn ñoøi ñaàu beáp leân hoûi xem ñaùnh
thuoác theá naøo maø Quyønh khoâng vieäc gì.
Chuùa aên thöû, ñöôïc moät choác thì Chuùa laên
ra cheát.
Nhaø Quyønh nghe thaát trong dinh Chuùa phaùt tang, thì
ôû nhaø cuõng phaùt tang. Chuùa vaø Traïng ñöa ma moät
ngaøy. Theá môùi bieát Quyønh cheát ñeán coå coøn löøa
ñöôïc Chuùa môùi ngheï
Ngöôøi ñôøi veà sau coù caâu thô: - Traïng cheát
Chuùa cuõng baêng haø - Döa gang ñoû ñít thì caø ñoû
troân.
[Back To Top]
|