1.
Hoân Taùm Coâ
ôû ñaàu laøng Thuû Thieäm coù caây ña lôùn vaø moät
quaùn nöôùc nhoû. Thieäm cuøng maáy baïn hay ra ñaáy
chôi vaø uoáng nöôùc. Quaùn aáy laïi naèm ôû caïnh
ñöôøng caùi, ngöôøi qua laïi vaø ñi chôï raát ñoâng.
Coù moät ñaùm goàm taùm coâ gaùi thöôøng hay ñi chôï
cuøng nhau, ñi qua ñaây. Moät anh baïn ñoá Thuû Thieäm:
- Caäu maø hoân ñöôïc taùm coâ gaùi aáy thì toâi
xin haäu ba böõa röôïu thòt thaät ngon.
Hoâm sau, chaúng noùi chaúng raèng. Thuû Thieäm kieám
maáy traùi xoaøi boû saün döôùi goác caây xoaøi caùch
quaùn ñoä möôi thöôùc. Thuû Thieäm thaûn nhieân
ngoài "nhaâm nhi" vôùi caùc baïn trong qnaùn.
Moät luùc sau, taùm coâ gaùi ñi chôï veà qua ñeán
ñuùng choã goác caây xoaøi. Thuû Thieäm vuøng chaïy
theo, mieäng keâu to:
- Tuïi bay haùi troäm xoaøi cuûa laøng, cheát vôùi
tao!
Taùm coâ gaùi ngô ngaùc ñöùng laïi. Thuû Thieäm chaïy
tôùi chæ maáy traùi xoaøi vöông vaõi döôùi ñaát
noùi:
- Tuïi bay ñuùng laø vaøo caùi tuoåi theøm aên chua
roài, xoaøi haùi coøn ruïng ñaày caû ñaây. Tao phaûi
ñem trình laøng môùi ñöôïc.
Caû taùm coâ gaùi chaúng ai chòu nhaän, coøn ñang luùng
tuùng choái caõi, thì Thuû Thieäm tôùi saùt beân roài
baûo:
- Ñöôïc roài, ñöùa naøo aên thì cheát vôùi tao,
ñöùa naøo khoâng aên thì thoâi, boïn bay xeáp haøng
laïi, tao maø ngöûi mieäng ñöùa naøo coù muøi xoaøi
thì ñöùa aáy cheát.
Taùm coâ gaùi nghó mình khoâng aên neân khoâng sô..
Cöù theá cuøng moät luùc Thuû Thieäm keà mieäng hoân
heát coâ naøy ñeán coâ khaùc, moät loaït caû taùm
coâ gaùi treû.
Vöøa luùc ñoù, tieáng cöôøi ran töø trong quaùn voïng
ra nhö phaùo noå, taùm coâ gaùi môùi bieát bò maéc
löøaï
[Back To Top]
2.
Baøi Hoïc An Daân
Khi Traïng nguyeân Löông Theá Vinh höu trí ôû queâ
nhaø, oâng vaãn soáng cuoäc soáng giaûn dò, gaàn guõi
vôùi daân. Thöôøng ngaøy, oâng chæ baän aùo vaûi
ñi chôi vôùi nhöõng ngöôøi daân lao ñoäng, ít khi
thaáy oâng baän aùo ñaïi traøo, tröø nhöõng ngaøy
leã troïng.
Moät hoâm oâng ñang troø chuyeän vôùi nhöõng ngöôøi
daân trong laøng taïi moät quaùn nöôùc, thì ñöôïc
tin quan huyeän sôû taïi seõ ñi qua ñoù. Quaân lính
ñi tröôùc theùt loa oang oang, moïi ngöôøi ñeàu traùnh
ñi vì hoï bieát roõ vieân quan huyeän naøy raát haùch
dòch, hay caäy theá naït ngöôøi, neân hoï khoâng muoán
mang vaï vaøo thaân. Duy chæ coøn moät mình Löông Theá
Vinh ngoài trong quaùn, daùng ñieäu luø khuø chaúng
khaùc gì moät baùc noâng daân chính coáng.
Khi vieân quan huyeän ñeán tröôùc quaùn, thaáy "baùc
noâng daân" ngoài ñaáy, lieàn baét baùc ra khieâng voõng
thay cho moät ngöôøi ñaõ meät. Löông Theá Vinh laúng
laëng ñöùng daäy ra khieâng. Chöøng moät daëm
ñöôøng, gaëp moät ngöôøi laøng, oâng leân tieáng
nhaén:
- Toâi nhôø baùc ñeán laøng Vaân Caùt baûo thaèng
Thaùm Hoaønh (oâng naøy ñoã Thaùm Hoa) ra voõng quan
huyeän thay thaày hoïc cuûa noù, thaày hoïc cuûa noù
meät quaù roài!
Nguyeân oâng Traàn Baùch Hoaønh laøng Vaân Caùt huyeän
aáy thi ñoã Thaùm Hoa laøm quan troïng trieàu, tröôùc
laø hoïc troø cuûa Löông Theá Vinh, neân oâng nhaén
vaäy.
Quan huyeän ñang veånh raâu ngoài treân voõng caùng,
nghe thaáy vaäy toaùt moà hoâi hoät, hoaûng hoát nhaûy
ra khoûi voõng, voäi vaøng quyø xuoáng ñaát laïy roái
rít. Löông Theá Vinh tuûm tæm cöôøi, roài nghieâm
gioïng baûo quan huyeän:
- Töø nay veà sau, anh khoâng ñöôïc caäy theá naït
daân, bôûi nöôùc laáy daân laøm goác. Vua vì daân
maø ñaët quan ñeå laøm vieäc ích lôïi cho daân, chöù
khoâng phaûi ñaët quan ñeå naït daân ñaâu. Nghóa an
daân, nghóa thaân daân phaûi laáy laøm ñaàu, laøm
troïng, môùi ñaùng goïi laø quan nghe chöa.
Quan huyeän vaâng daï roái rít, run leân nhö caày saáy,
xin töïï mình khieâng voõng ñöa Löông Theá Vinh veà
nhaø, nhöng quang Traïng töø choái vaø môû löôïng
haûi haø tha toäi cho vieân quan huyeän.
[Back To Top]
3.
Xoû Quan Huyeän
Moät hoâm, treân ñöôøng ñi hoïc v eà Vaên Giaùo
qua beán ñoø An Thöôøng thì gaëp quan huyeän Hoaøi AÂn
cuøng ñi qua ñoø sang soâng. Vì gaëp moät vieân quan
hoáng haùch vaø tham lam, moïi ngöôøi ñeàu daït sang
hai beân veä ñöôøng ñeå cho haén xuoáng ñoø. Rieâng
Vaên Giaùo chaúng chòu nhöôøng quan, cöù chen vôùi
quan xuoáng ñoø. Quan huyeän töùc quaù môùi goïi oâng
laïi hoûi:
- Maøy laø con nhaø ai maø daùm hoãn theá?
Vaên Giaùo giaû veû khuùm nuùm thöa:
- Daï, con laø hoïc troø.
Quan huyeän nghe noùi hoïc troø, lieàn naûy ra moät yù:
- Höø! Maøy laø hoïc troø haõy ñoái cho tao nghe thöû,
neáu khoâng ñöôïc seõ aên ñoøn cuõng chaúng muoän.
Haén haéng gioïng ñoïc veá ñoái:
Hoïc troø laø hoïc troø con,
Ñi hoïc lon ton laø con hoïc troø.
Vaên Giaùo chaúng caàn suy nghó, ñaùp ngay:
Quan huyeän laø quan huyeän thaèng
Xöû kieän laèng nhaèng laø thaèng quan huyeän.
Quan huyeän taùi maët, khoâng ngôø caäu hoïc troø maø
daùm ñoái xaüng ñeán nhö vaäy. Haén lieàn ra caâu
ñoái tieáp, neáu ñoái ñöôïc môùi cho leân bôø:
OÂng quan baïc qua chieác ñoø baïc
Vaên Giaùo giaû vôø suy nghó, coát ñeå chôû cho
thuyeàn gaàn ñeán bôø, roài hoûi: vaøng ñoái vôùi
baïc ñöôïc khoâng a.. Quan huyeän keâu ñöôïc quaù.
Vaên Giaùo ñoái ngay:
Con choù vaøng ngaäm cuïc cöùt vaøng.
Nghe xong, quan huyeän töùc quaù ñònh sai lính ñaùnh
ñoøn, thì vöøa luùc thuyeàn caäp beán, Vaên Giaùo
nhaûy toùt leân bôø chaïy bieán.
[Back To Top]
4.
Ñoái Ñaùp Söù Nguyeân
Maïc Ñónh Chi ñi söùc trieàu Nguyeân, luùc vaøo beä
kieán, vua Nguyeân muoán thöû taøi söù thaàn nöôùc
Nam, ñoàng thôøi cuõng muoán doø khí tieát cuûa Maïc
Ñónh Chi, beøn ra moät veá ñoái:
Nhaät hoaû Vaân Yeân, baïc ñaùn thieâu taøn ngoïc
thoû
Nghóa laø:
Maët trôøi laø löûa, maây laø khoùi, ban ngaøy ñoát
chaùy vaàng traêng
Maïc Ñónh Chi bieát laø vua Nguyeân kieâu caêng töïï
cho mình laø maët trôøi, coi nöôùc Nam nhö maët traêng
ban ngaøy nhaát thieát bò maët trôøi thoân tính, oâng
beøn öùng khaåu ñoái ngay:
Nguyeät cung linh ñaïn, hoaøng hoân xaï laïc kim oâ
Nghóa laø:
Traêng laø cung, sao laø ñaïn, chieàu toái baén rôi
maët trôøi.
Vua Nguyeân nghe ñoái giaät mình, bieát laø bò traû
mieáng raát ñau, nhöng cuõng raát kính phuïc Maïc
Ñónh Chi, beøn thöôûng raát haäu cho Traïng nöôùc
Nam.
Moät laàn khaùc, ngöôøi Nguyeân laïi giôû troø ñaùnh
ñoá chöõ. Hoï vieát boán caâu thô sau vaø thaùch Maïc
Ñónh Chi giaûi nghóa:
Nhaát dieän löôõng mi
Nhaát saáu nhaát phì
Nhaát nieân nhaát nguyeät
Nhaát nhaät tam kyø
Nghóa laø:
Moät maët ñoâi maøy, moät gaày moät beùo, moät naêm
moät thaùng, moät ngaøy ba laàn.
Thaät laø ngoâ ngheâ, khoù hieåu. Vaäy maø Maïc Ñónh
Chi chæ ñöa maét ñaõ giaûng raèng ñoù laø chöõ baùt.
Vì chöõ baùt töïïa nhö ñoâi loâng maøy laïi goàm
moät neùt to, neùt nhoû, vaû laïi moãi naêm coù moät
thaùng taùm chöõ baùt coøn ñoàng aâm vôùi chöõ baùt
ñöïïng ñoà aên, vì ñoù maø moãi ngaøy phaûi duøng
baùt ñeå aên ñeán ba laàn.
Theá laø, moät laàn chôi chöõ, moät laàn ñoá chöõ
ñeàu bi. Maïc Ñónh Chi ñoái ñaùp troâi chaûy vaø
saéc saûo, ngöôøi Nguyeân raát kính neå thöôøng ví
oâng vôùi An Töû ñôøi Xuaân Thu, vì hai ngöôøi
tuy töôùng maïo xaáu xí nhöng taøi trí thì chaúng
ai baèng.
[Back To Top]
5.
Saét Ngaén, Goã Daøi
Hoài Nguyeãn Bænh Khieâm töø quan veà queâ laøng
Trung Am môû tröôøng daïy hoïc, hoïc troø theo hoïc
raát ñoâng. Vaøo buoåi toái 30 teát naêm noï; oâng
Traïng ñang ngoài ñaøm luaän veà lyù soá vôùi moät
anh hoïc troø xuaát saéc cuûa oâng ñeán thaêm vaø
bieáu oâng leã vaät, thì boãng ngoaøi coång coù tieáng
ngöôøi goïi. OÂng sai gia nhaân ra baûo haõy chôø moät
chuùt. Trong khi ñoù, oâng vaø ngöôøi hoïc troø cuøng
baám queû ñeå thöû ñoaùn xem ngöôøi ñoù vaøo coù
vieäc gì?
Caû hai thaày troø cuøng baám vaøo moät queû "thieát
ñoaûn, moäc tröôøng". Nghóa laø "Saét ngaén, goã daøi".
OÂng hoûi ngöôøi hoïc troø:
- Vaäy anh ñoaùn ngöôøi ñoù vaøo ñaây coù vieäc gì?
Anh hoïc troø traû lôøi:
- Thöa thaày! "Thieát ñoaûn, moäc tröôøng, theo yù
con, ngöôøi vaøo ñaây chaéc haún chæ coù möôïn
chieác mai ñaøo ñaát maø thoâi, chöù ngoaøi ra khoâng
coøn caùi gì laø "saét ngaén, goã daøi" nöõa.
OÂng cöôøi noùi:
- Khaùc vôùi anh, toâi laïi ñoaùn ngöôøi ñoù vaøo
ñaây möôïn buùa.
Noùi xong, oâng cho môû coång. Quaû nhieân ngöôøi aáy
vaøo hoûi möôïn buùa thaät.
Anh hoïc troø chöõng ngöôøi ra vì söïï ñoaùn sai
cuûa mình. Thaáy vaäy, oâng giaûi thích cho anh hoïc
troø:
- Keå thì anh baám queû cuõng gioûi, nhöng möùc ñoaùn
coøn thaáp. Anh baûo "saét ngaén, goã daøi" maø ñoaùn
laø möôïn mai, nhö vaäy thöû hoûi, 30 teát ngöôøi
ta ñeán ñaây ñeå möôïn mai laøm gì cô chöù? Coøn
toâi baûo laø ngöôøi ñoù vaøo möôïn buùa ñeå veà
boå cuûi naáu baùnh chöng Teát maø thoâi. Baám queû
ñaõ ñuùng nhöng khi ñoaùn coøn phaûi coù yù thöùc
cô bieán, maø traùnh ñöôïc nhöõng söïï sai laàm.
Anh hoïc troø baùi phuïc thaày, xin nhaän nhöõng lôøi
chæ baûo quí. Traïng Trình thaät laø ngöôøi suy ñoaùn
gioûi.
[Back To Top] |
Last Update: March 12, 2001
This story has been read (Since March 12, 2001):

|