quân buông tên, bỗng
thấy Tôn Tẩn sải ngựa tới truyền rằng:
- Đừng bắn nó! Đừng
bắn nó!
Bàng Quyên nghe kêu,
ngước mặt ra ràng là Tôn Tẩn thì kinh sợ, tê
tái cả mình, vô ý
té nhào xuống ngựa. Tôn Tẩn truyền quân bắt bỏ vào tù
xa, rồi chỉ vào mặt
mà mắng rằng:
- Bàng Quyên ơi, mi
rõ là kẻ lòng lang dạ thú, gạt chúa khi vua, vong
ơn bạc nghĩa! Mi có
nhớ lúc tại chợ Châu Tiên mi thề với ta rằng: Ai lỗi
đạo anh em sẽ bị
loạn tên tại Mã Lăng đạo và bị bảy nước phân thây hay
không? Nay số mi đã
cùng, mạng mi đã tuyệt nên trời khiến mi tới đây
mà nạp mình. Ta
không thèm bắn mi, ta hãy đem mi về nước Ngụy, một
là giao trả Thái tử
Tất Mạo cho vua Ngụy, hai là xin vua Ngụy một
khoảng đất dùng làm
chỗ bảy nước phân thây mi!
Bàng Quyên nghe mấy
lời hối hận quá, nhưng nào có kịp!
Người sau đọc sử
tới đây, có vịnh bài thơ rằng:
Muôn mũi tên gom
tại Mã Lăng,
Khen mưu Tôn Tẩn ứ
ai bằng
Đau chân bởi bạn
càng buốn trí,
Hươi kiếm vì ai
phải nghiến rằng,
Ba vạn binh Tề oai
vũ dõng,
Một viên tướng Ngụy
dạ kinh mang
Người sau kết bạn
nên đôn hậu,
Chớ khá vô tâm học
chú Bàng.
Bây giờ Tôn Tẩn bèn
kéo binh về trại ra mắt Lỗ vương, thuật rõ việc
bắt Bàng Quyên rồi
nói tiếp rằng:
- Bây giờ hạ thần
muốn kéo binh qua thành Nghi Lương để trả Thái
tử Tát Mạo cho vua
Ngụy và mượn một tiếng đất hầu xử tội Bàng
Quyên. Chẳng rõ ý
điện hạ thế nào?
Lỗ Vương khen phải,
lập tức hạ lệnh nhổ trại ra đi.
Quân sĩ được lệnh,
liền nhổ trại, kết đội lên đường. Đi chẳng mấy
ngày đã tới thành
Nghi lương, đại binh đồn tại ngoài thành. Tôn Tẩn dạy
quân sĩ nói với
quân trong thành rắng:
- Nay Tôn quân sư
đã bắt được Bàng Quyên tại Mả Lăng rồi. Bây giờ
đối với Ngụy chúa
không có cừu thù gì, nên đem Thái tử Tất Mạo tới trả.
Vậy trên thành phải
vào mới Ngụy chúa ra lãnh.
Ngụy chúa tuy mừng
con mà cũng buồn vì nỗi phải bị sĩ nhục. Dầu
thế nào, Ngụy chúa
cũng rán đem các quan lên thành hội kiến với Tôn
Tẩn. Tôn Tẩn thấy
Ngụy chúa đứng trên thành, bèn nói:
- Tôi với Bàng
Quyên có cái thù chặt chân, chứ với Bệ hạ thời không
cừu oán chi. Nay tôi
bắt được Bàng Quyên rồi, nên tôi giao trả Thái tử
lại cho bệ hạ, và luôn
đây xin Bệ hạ cho tôi mượn một khoảnh đất ở cửa
đông thành để xử tội
Bàng Quyên.
Ngụy chúa nghe hỏi
mượn đất giết Bàng Quyên, biết Tôn Tẩn muốn
làm nhục mình nên buồn
lắm, song cũng gượng nhận lời rồi sai quân sĩ
thòng ván đu xuống
dưới thành rước Thái tử lên, rồi cho con và các quan
lui vào triều.
Ngụy chúa vào triều vẻ
mặt buồn bã lắm, đem việc vừa hội kiến với
Tôn Tẩn mà thuật lại
cho các quan nghe.
Con trai Bàng Quyên là
Bàng
Anh nghe nói Tôn Tẩn
sẽ giết cha mình tại ngoài cửa đông thì liền xin
với ông ngoại là Ngụy
vương, sáng hôm sau đem binh ra đó cứu cha.
Ngụy chúa chuẩn tấu.
Tới hừng đông, Bàng Anh đem binh đi, vừa ra cửa
thành gặp Viên Đạt đem
binh đón giết mất. Viên Đạt kêu lới rằng:
- Quân trên thành hãy
vào báo với Ngụy chúa rằng: Tôn quân sư
không định giết Bàng
Quyên tại đây. Hỏi mượn đất như vậy là lập mưu
gạt Bàng Anh ra thành
đặng giết cho tuyệt giống như vong ân phụ nghĩa.
Nay Bàng Anh đã bị
giết rồi. Tôn quân sư đem Bàng Quyên sang Mao
Đâu Na hành hình. Vậy
Ngụy chúa tới ngày hai mươi lăm tháng này phải
có mặt tại đó đặng
chứng kiến với các vua chưa hầu. Ngày đó nước nào
thiếu mặt sẽ bị quân
sư đem binh hỏi tội.
Quân sư kêu bèn đem
các lời vào báo lại với Ngụy chúa. Ngụy chúa
nghĩ rằng:
- Ngày ấy quả nhân còn
mặt nào mà hội với các chư hầu. Âu là sai
người có bệnh đi không
được.
Bây giờ Tôn Tẩn lại viết
hịch văn sai sứ đi tới sáu nước mời chư hầu
nhóm hội xử tôi Bàng
Quyên. Hịch văn như vầy:
"Tượng nghe: Kẻ nào
khi dễ vua và cha mẹ, ắt bị chém đầu,
mà bà con cũng có tội.
Kẻ nào nói dối gạt người ắt bị mài rằng
cắt lưỡi. Phép tắc đã
rành rành như mặt trời chói chang, kẻ vô
đạo đâu thoát khỏi
ngoài vòng được. Tôi Tân Tẩn, tài hèn trí
mọn, may được các vua
cho dự binh quyền để dẹp rối thiên hạ.
Tới nay, vì thù chung
của các nước phải đem binh ra chiến đấu
với Bàng Quyên. Nó là
đứa con trời hiếp dân, gạt vua quấy
nước, vong ân bội
nghĩa, không thể cùng chung sống với Tẩn
này một trời. Vậy tôi
đã hết sức đánh gạt mà bắt được rồi, định
sẽ hành hình tại Mao
Đậu Na, một là trừ hậu họa cho chư hầu,
hai là trả thù chặt
chân của tôi. Đến ngày hành hình là hai
mươi lăm tháng này,
các vua nên tựu đủ mặt để xem quả báo:
Làm dữ gặp dữ và mừng
đã trừ cái tai nạn của sự hòa bình.
Ngày mười một tháng
chín mùa thu năm thứ ba mươi hai,
vua Oai vương nước Tề.
Sai sứ đi các nước
rồi, Tôn Tẩn lại sai Tu Văn Long về nước Tề rước
Tề vương. Lúc bây giờ,
Tề Oai vương đã băng, con là Tuyên vương thế
ngôi. Tu Văn Long về
triều ra mắt Tuyên vương đem việc Tôn Tẩn bắt
được Bàng Quyên định
tới ngày hai mươi lăm thì hành chính... Mà tâu
lại, rồi thỉnh Tuyên
vương ra Mao Đậu Na chứng giám. Tuyên vương
chuẩn tấu truyền quan
nghi trượng sắp sửa xa giá tới hôm sau thì đi.
Tuyên vương ra tới Mao
đậu Na, Lỗ vương và Tôn Tẩn hay tin bèn ra
khỏi trại rất xa mà
tiếp. Khi vào tới trung quân, phân ngôi thứ ngồi xong,
Tuyên vương bèn phán
rằng:
- Quả nhân nghe tin
báo tiếp thì mừng rỡ biết bao nhiêu. Thiệt tiên
sanh đã gánh chịu tủi
nhục mới có được hôm nay.
Tôn Tẩn nói:
- Hạ thần mà trả được
thù này đều nhờ ơn tiên vương và chúa công
vậy.
Tuyên vương phán rằng:
- Đó là trời giúp tiên
sinh chớ quả nhân có ơn gì?
À, bây giờ giam
Bàng Quyên ở đâu, hãy
cho quả nhân xem mặt thằng khuấy nước hại
dân, vô ơn bạc nghĩa
đó coi ra sao?
Tôn Tẩn dạ dạ rồi
truyền lệnh ba quân đem cũi nhốt Bàng Quyên ra
trước quân tướng. Tề
Tuyên vương trông thấy Bàng Quyên thì chỉ vào
mặt mắng nhiếc thậm tệ,
rồi dạy đem giam nơi khác chờ các nước hội đủ
sẽ hành hình. Bây giờ
Tề Tuyên Vương lại sai ngự trù dọn tiệc, rồi cùng
Lỗ vương và Tôn Tẩn ăn
uống.
Chẳng mấy ngày vua nước
Tần, nước Sở, nước Triệu, nước Yên, nước
Hàng đều tới hội, còn
nước Ngụy thì có Châu Hợi đi thay mặt. Thấy đủ
mặt các nước rồi, Tề
Tuyên vương bèn truyền bày tiệc khoan đãi. Các
nước đều tôn Tuyên vương
là vua nước đàn anh xếp ngồi trên, rồi cùng
nhau ăn uống chuyện
vãn.
Tiệc rượu tới vài
tuần, Tôn Tẩn bèn dạy quân sĩ đem Bàng Quyên ra
trước mặt các vua, rồi
đứng lên nói rằng:
- Tôi chẳng phải là người
bất nhân bất nghĩa, song vì Bàng Quyên
xưng hùng bội bạc với
tôi, nên nay tôi phải sửa trị nó. Vậy tôi xin đứng
trước đây kể lai lịch
của nó cho các đại vương nghe.
Tôn Tẩn nói dứt liền đem
việc mình với Bàng Quyên từ lúc gặp nhau
giữa đường, thề nguyền
kết bạn, tới lúc học với Quỷ Cốc bị gạt, rồi khi
xuống Ngụy bị Bàng
Quyên chặt chân và toan giết... Mà kể lại. Kể xong
bèn nói tiếp rằng:
- Tôi với Bàng Quyên
chỉ có cái thù chặt chân, vậy nay tôi xin chặt
chân nó cho hả giận.
Còn nó đối với các vua thế nào thì các vua hãy liệu
mà xử.
Tôn Tẩn nói dứt, đôi
dòng nước mắt chảy xuống ròng ròng. Các vua
đồng nói:
- Tôn tiên sinh xử như
vậy là phải.
Tôn Tẩn liền dạy quân
sĩ trói Bàng Quyên để nằm ngửa ra, rồi khiến
khiêng cái áp đồng kẹp
chân lại. Đoạn Tôn Tẩn ra lệnh quân sĩ ép
xuống. Đánh rốt một tiếng,
mười ngón chân Bàng Quyên đứt liền, máu ra
lai láng. Bàng Quyên
chết ngất đi rồi sống lại. Tôn Tẩn nói:
- Bảng Quyên ơi, nay
mi bị chặt chân đau thế ấy. Thiệt lưới trời thưa
mà không lọt phép trời
rộng mà khó dung.
Người sau có thơ rằng:
Mi lìa Nghi Lương, ta
cách Yên,
Gặp nhau kết bạn, chợ
Châu Tiên.
Theo thầy chung học
lòng không nản,
Giữ nghĩa cùng chơi dạ
chẳng riêng.
Xuống Ngụy sớm quên
lời thệ nguyện,
Chặt chân đã buốc mối
oan khiên.
Cơ trời báo ứng Mả Lăng
đạo,
Mao Đậu Na, nghiệt trả
nhãn tiền.
Tôn Tẩn nói dứt, lui
lại chỗ cũ mà ngồi, Lỗ vương Điền Kỵ bước tới
chỉ mặt Bàng Quyên mà
rằng:
- Ta với mi nào có thù
áo chi mà lúc trước mi làm nhục cạo râu bôi
phấn vào mặt ta. Nay
ta cũng lấy cách ấy để trả thù cho mi biết nhục!
Nói rồi dạy quân sĩ
cạo râu và bôi phấn vào mặt Bàng Quyên.
Rồi đó lại tới phiên
Hàng chúa bước tới mắng Bàng Quyên rằng:
- Ơ Bàng tặc, Ngụy Dương
công chúa là vợ ta, có cừu thù chi với mi,
mà mi dám đặt điều nói
xấu giữa Ngụy Triều để đến nỗi công chúa uất
ức mà chết. Nay ta vì
vợ ta mà trả thù đây!
Mắng dứt dạy tả hữu
kéo lưỡi ra mà cắt một khúc.
Đoạn tới tướng nước
Triệu là Liên Pha xách gươm tới chỉ vào mặt
Bàng Quyên mà mắng rằng:
- Ớ thằng chọc trời
khuấy nước kia! Con ta là Liên Cang gởi ải Bá
Linh, mi ỷ mạnh buộc
nó mở cửa cho mi đi qua một lần rồi, thế mà sao
lại còn tới giết nó?
Nay mi tới đây chính là ngày mi thường mạng cho con
ta vậy!
Dứt lời Liêm Pha hươi
gươm chặt đứt làm hai đoạn.
Xong việc trả thù Tôn
Tẩn bèn dạy quân đao phủ phân thây Bàng
Quyên chia cho bảy
nước. Nước Tề đứng bực lớn lấy cái đầu. Tần lấy
cánh tay trái. Sở lấy
cánh tay mặt, Yên lấy thân dưới. Mỗi nước một
phần đem về treo ngoài
thành cho diều tha quạ đánh, nắng đốt mưa chan
hai ngày để răn chúng.
Còn bộ lòng của Bàng Quyên, thì Tôn Tẩn cậy
Châu Hợi đem về cho
Thoại Liên công chúa.
Phân thây Bàng Quyên
vừa rồi, Tề Tuyên vương bèn hiệp với các
vua phong cho Tôn Tẩn
làm chức Thiên hạ tổn binh quân sư, cho đeo ấn
vàng của bảy nước. Tôn
Tẩn lãnh chức rồi nói với các vua rằng:
- Từ nay các ngài nên
giữ lệ nẹp cống cho Tề vương. Nếu ai đổi lòng
tôi sẽ hưng binh hỏi
tội. Chừng ấy chớ trách tôi sao chẳng trọn lòng trung.
Các vua đều tỏ lời
bằng long.
Sau khi tiệc tan, các
vua từ Tuyên vương, Lỗ vương và Tôn Tẩn mà
về nước.
Nói lại Châu Hợi đem
bộ lòng và thân dưới của Bàng Quyên về Nghi
Lương thành tâu rõ đầu
đuôi việc hành hình tại Mao Đậu Na cho Ngụy
chua nghe. Ngụy chúa
nghe dứt than rằng:
- Tại Bàng Quyên lúc
bình sinh hay thù oán, nên nay chết chẳng toàn
thây! Thôi thi thể nó
khanh hãy liệu lý giùm, rồi cho công chúa hay và
an ủi chớ quá buồn mà
hại thân!
Châu Hợi dạ dạ lui ra
khỏi triều, qua phủ Phò mã mà báo tin buồn
cho công chúa. Công
chúa nghe tin chồng bị bảy nước phân thây, liền
nhào xuống lầu mà
chết. Có thơ chứng rằng:
Ai khéo xuôi chi rẽ
phụng loan
Nghe tin chi xiết
nỗi kinh hoàng
Nơi cồn Mao Đậu
chàng tan xác
Thiếp phải mau theo
xuống suối vàng.
Tề vương về triều,
dạy quân đem đầu Bàng Quyên ra theo ở cửa
thành rồi truyền
quan đại phu Quan Lộc mở tiệc lớn cho chúa tôi cũng ăn
uống khánh công.
Giữa lúc ăn uống, vua hạ chỉ tha các tù phạm và miễn
thuế cho dân ba năm.
Bữa tiệc hôm ấy chúa tôi ăn uống rất vui vẻ.
Bây giờ, công đã
thành, danh đã toại, thù đã trả. Tôn Tẩn muốn học
gương triết nhân,
nên định từ tạ Tề vương đem vợ con về Yên thăm cha
mẹ, anh em, rồi vào
núi ẩn thân tu niệm. Ý đã định một buổi chầu nọ,
Tôn Tẩn bèn dâng sớ
xin giải chức. Tuyên vương cầm lại đôi ba lần
không được bèn
phong cho hòn núi Thạch Nhàn để dùng làm chỗ tu
niệm. Tôn Tẩn bái
tạ, rồi từ giã lui về phủ. Ít hôm Tôn Tẩn từ biệt, đem
vợ con về Yên thăm
cha mẹ anh em rồi vào ở trong núi Thạch Nhàn, ở
hơn một năm thì mất
ám dạng. Người đương thời nghĩ rằng: "Tôn Tẩn đã
theo thầy Quỹ Cốc
về tu luyện ở núi Vân Mộng rồi".
Người sau có thơ
khen rằng:
Ba năm học phép núi
Vân Mộng.
Một lúc đem ra giúp
vạc Tề.
Công toại danh
thành, lòng chẳng động
