Khi bốn thầy trò qua khỏi sông Thông Thiên, nhằm tiết mùa đông lạnh lẽo, cùng nhau ăn sương nằm tuyết, đạp sỏi dày sành.

Ði hèn lâu gặp núi đá chập chồng, đường đi gay gắt.

Tam Tạng nói:

- Thế nầy phải trèo non mới đặng. Song núi cao thì nhiều beo cọp và thú dữ, các trò phải đề phòng .

Tôn Hành Giả thưa rằng:

- Xin thầy đừng hồ nghi, anh em tôi đã đồng lòng, sợ chi hùm beo yêu quái .

Tam Tạng y lời giục ngựa lên đặng hai phần hòn núi, xảy thấy dựa chơn núi có lầu đài.

Tam Tạng mừng rỡ nói rằng:

- Ta đã đói và lạnh, phần đi lên cũng mỏi mê. Ðàng kia có lầu đài chắc là xóm nhà hoặc chúa miễu. Hãy vào đó dùng cơm rồi sẽ đi .

Tôn Hành Giả nhướng con mắt xem rỏ lầu đài nầy hơi dữ mịt mù, trên mây chiếu những yêu khí.

Liền day lại thưa rằng:

- Thầy ôi! Chỗ ấy hiểm nghèo lắm, chẳng phải hiền đâu! 

Tam Tạng nói:

- Lầu đài tử tế như vậy, không lẽ có yêu? 

Tôn Hành Giả cười rằng:

- Yêu tinh thần thông lắm, hóa chi cũng đặng, chẳng lựa là lầu đài. Nếu đi vào thì mắc kế nó .

Tam Tạng nói:

- Ta thiệt đói quá chừng! 

Tôn Hành Giả thưa rằng:

- Thầy đói thì xuống ngựa mà ngồi, đợi tôi đi xin cơm chỗ khác .

Tam Tạng y lời xuống ngựa.

Sa Tăng mở gói lấy bình bát đưa cho Tôn Hành Giả.

Hành Giả dặn rằng:

- Sư đệ đừng đi tới, cứ ngồi đây bảo hộ sư phụ và đợi ta .

Tôn Hành Giả tuy dặn Sa Tăng mà còn ngại Tam Tạng sanh sự.

Nên còn dặn rằng:

- Thầy ối chốn nầy nhiều vật dữ, thầy chẳng nên đi tới mà lầm. Tôi biết tánh, thầy không chịu ngồ một chỗ, để tôi làm phép cho thầy ngồi .

Nói rồi lấy thiết bãng vẽ một vòng xung quanh chỗ Tam Tạng ngồi, mà nói rằng:

- Thầy ngồi chính giữa, Sa Tăng, Bát Giới ở hai bên. Cái vòng nầy tôi đã khoán rồi, dầu vách sắt tường đồng cũng không dám sánh. Dẫu cho hùm beo yêu quái cũng khó xông vào, có chuyện chi thì tôi chịu tội. Nếu thầy bước ra ngoài vòng nầy, rủi ro thì chịu, chẳng khá trách tôi .

Dặn dò rồi nhảy lên mây, bay qua phía Nam, ngó thấy xóm nhà liền nhảy xuống.

Có ông già kia mở cửa, chống gậy ra ngó trời mà nói rằng:

- Gió Tây Bắc thổi già, chắc mai trời nắng gắt!  Nói vừa dứt tiếng, thấy con chó chạy ra sửa vồ. Ấy là của Hành Giả.

Ông già ngó lại thấy Tôn Hành Giả một tay xách thiết bãng,một tay cầm Bình bát, bước tới thưa rằng:

- Tôi là Hòa Thượng nước Ðại Ðường, vưng chỉ đi thỉnh kinh Tây Phương. Nay thầy tôi đói lòng, xin ông cho nhờ một bữa? 

Ông ấy nói:

- Thầy đừng lo việc hóa trai, đi lạc đường mà không biết! Ðường đi Tây Phương là đại lộ, sao lại quẹo ngõ nầy, ước xa hơn ngàn dặm! Sao chưa kiếm mõ mà tháo ra . Tôn Hành Giả cười rằng:

- Thiệt thầy tôi ngồi tại đại lộ, mà đợi tôi hóa trai .

Ông già ấy nói:

- Hòa Thượng sao không giữ theo ngũ giái cấm, dám buông lời nói trớ trinh. Lẽ nào nhịn đói sáu bảy ngày, mà đợi học trò đi xin cơm ngàn dặm! 

Tôn Hành Giả cười rằng:

- Tôi không dám nói dối, thiệt đi không đầy nửa khắc đã đến đây, như xin đặng cơm thì tôi đem về kịp đúng ngọ .

Ông già ấy kinh hãi rằng:

- Hòa Thượng nầy là yêu là quỷ không phải là người ta!  Và nói và chạy.

Tôn Hành Giả nhảy theo níu lại nói rằng:

- Ông chạy đi đâu, có cơm xin cho chút đỉnh? 

Ông ấy nói:

- Không có, không có, nhà tôi sáu bảy miệng ăn, nấu một bữa có ba tô gạo; mà bây giờ chưa chín, xin thầy đến chỗ khác mà hóa trai .

Tôn Hành Giả nói:

- Lời tục ngữ rằng: Ði ba nhà không bằng ngồi một chỗ. Vậy thì ta nán đợi xong hơn . Ông ấy tức mình, giá gậy đập vào đầu Tôn Hành Giả.

Tôn Hành Giả cười rằng:

- Mặc ý ông đập bao nhiêu thì đập, song phải nhớ mấy gậy thì mấy chén cơm .

Ông ấy đập bảy tám gậy không thấy dùng lắc chút nào, thất kinh quăng gậy chạy vô đóng cửa và nói rằng:

 - Có quỷ , có quỷ !  Nội nhà nghe hô hoảng, kinh hãi đóng cửa trước và cửa sau.

Khi ấy Tôn Hành Giả nổi giận, nghĩ thầm rằng:

- Ông nầy nói cơm chưa chín, song chưa biết thiệt chăng. Chi bằng tàng hình vào xem thử .

Nghĩ rồi tàng hình vào nhà, giở chảo cơm coi lại mới vừa chín, liền kê Bình bát xúc đầy, rồi đằng vân trở lại.

Nói về Tam Tạng ngồi đợi hèn lâu, không thấy Tôn Hành Giả trở lại, liền đứng dậy ngó chừng mà nói rằng:

- Con khỉ nầy xin cơm xứ nào mà lâu về quá! 

Bát Giới cười rằng:

- Họ đi chơi cho sướng, bắt thầy trò mình ở lại ngồi tù! 

Tam Tạng nói:

- Sao gọi là ngồi tù! 

Bát Giới thưa rằng:

- Ðời xưa đấp đất làm đề lao, nay Hành Giả bắt chước vẽ vòng cho thầy trò mình ngồi như tù vậy, nếu có cọp beo yêu quái tới, chắc là trước ăn thịt thầy! 

Tam Tạng hỏi:

- Ngộ Năng, ngươi tính lẽ nào vô sự? 

Bát Giới thưa rằng:

- Chỗ nầy trống trải lạnh lùng, thiệt là bất tiện lắm, nên ngồi lâu đã tê chơn. Chi bằng đi lần, sư huynh hóa trai về, bay theo cũng đặng .

Tam Tạng số cực, nghe tiếng thị phi lấy làm hiệp ý, liền lên ngựa đi lần.

Không bao lâu đã đến chơn núi, tới chỗ lầu đài. Thấy cửa ngõ một cánh khép, một cánh mở, Bát Giới buộc ngựa tại cửa, Sa Tăng để gánh đồ xuống nghỉ ngơi.

Tam Tạng ngồi trên ngạch cửa ngõ.

Bát Giới nói:

- Chổ nầy chắc nhà quan lớn, nên không ai lai vãng trước sân. Vậy thì thầy với sư đệ ngồi đây, đặng tôi vào xem thử .

Tam Tạng nói:

- Phải giữ khuôn phép, chẳng nên lao chao, e người quở trách khó lòng? 

Bát Giới thưa rằng:

- Từ khi tôi thọ giáo đến nay, thiệt nhu mì lắm, chẳng nghinh ngang như khi trước mà thầy lo lắng cho nhọc lòng . Nói rồi giắt đinh ba vào lưng, xốc áo sửa lại ngay thẳng, đi hòa huởn lần vào. Thấy ba căn nhà cao, cuốn nèm khoản khoát, trong nhà trống lổng không ai, chẳng có bàn ghế chi hết!

Bát Giới đi thẳng vào nhà cầu, ngó thấy trên lầu có mở cửa sổ, mùng màn xủ xuống bịt bùng.

Bát Giới nói:

- Chắc là chủ nhà sợ lạnh nên xủ mùng nằm đó .

Nói rồi leo thang lên lầu khoát màn ra coi thử.

Bát Giới ngó thấy một đống xương trên giường cái sọ bằng cái tô, ống xương đo dài bốn năm thước.

Bát Giới mũi lòng than rằng:

Chằng Nguơn soái thì cũng Tướng quân,
Ðời nào còn sọ với còn chơn,
Anh hùng hào kiệt nay đâu vắng,
Ðỗ đống xương tàn thấy dửng dưng.

Bát Giới ngâm thơ rồi, ngó thấy sau màn có chiếu sàng ngỡ là người phụng tự thắp đèn; coi lại không phải, ấy là cửa song giọi nắng.

Bát Giới đi lần tới, thấy ba cái áo gấm lót bông để trên bàn độc.

Bát Giới thỉnh hết và ba, xuống lầu trở ra nói với Tam Tạng rằng:

- Bạch thầy, ấy là nhà hoang không có ai hết.

Lão Trư vào nhà rồi đi lên lầu, giở màn ra thấy đống xương trên chiếu. Ði tới một chút ngó thấy ba cái áo để trên bàn, lấy xuống đây chia nhau mà mặc kẻo lạnh. Vậy thì thầy dùng một cái cho ấm, nó là áo gấm lót bông .

Tam Tạng nói:

- Không nên, không nên! Trong luật có nói rằng: Ăn cắp ăn trộm cũng đồng tội. Nếu người bắt đặng thì khó lòng! Ðem trả cho mau, chẳng nên trì huởn. Chúng ta ngồi đây đụt gió, đợi Hành Giả trở lại sẽ đi .

Bát Giới bạch rằng:

- Có ai đâu mà sợ bắt, của vô chủ thời lấy, nào phải trộm cắp chi .

Tam Tạng nói:

- Ngươi làm trái lẽ lắm! Há chẳng nghe câu sách nói rằng: - Làm chuyện quấy trong nhà tối mặc lòng, con mắt thánh thần ngó thấy như chớp nháng. Hãy đem để lại chỗ cũ, của trái lẽ chẳng nên dùng .

Bát Giới cười rằng:

- Thầy chê không mặc thì thôi, tôi bận cho ấm cật. Chờ sư huynh lại sẽ đi .

Sa Tăng nói:

- Như vậy tôi cũng mặc một cái như anh . Hai người bận áo vừa rồi, áo nó thắt lại như trói kẻ, hai tay đều tréo sau lưng, đồng ngã lăn xuống đất!

Tôn Hành Giả kinh hãi lại cổi không ra, tức mình quá, mà không biết làm sao đặng.

Khi ấy chúa yêu ở trong động, nghe tiếng té trước cửa, biết là chúng mắc bẫy, sai tiểu yêu ra xem thử, coi trói đặng mấy người?

Tiểu yêu vưng lời ra trước. Còn chúa yêu thâu phép biến mất lầu đài.

Khi ấy tiểu yêu ra bắt Tam Tạng và dắt ngựa vào trước, đứa thời dẫn Sa Tăng, Bát Giới theo sau.

Chúa yêu thấy Tam Tạng:

- Chắp tay quì dưới đất, liền nạt lớn hỏi rằng: - Người là hòa thượng ở đâu, dám to gan lớn mật, ban ngày ăn cắp y phục của ta? 

Tam Tạng khóc và thưa rằng:

- Bần tăng vưng lịnh Ðường thiên tử, qua Tây Phương lạy Phật thỉnh kinh. Nhơn vì đói lắm, sai học trò lớn đi hóa trai chưa về. Bởi tôi cãi lời nó, nên vào đây trốn gió. Không dè hai đứa đồ đệ lấy nhằm áo, nên tội lây và tràng như vậy. Xin đại vương lấy lòng nhơn đức, tha bần tăng đi thỉnh kinh, về Ðông Ðộ tôi sẽ thuật chuyện đại vương rộng lòng hỉ xả .

Chúa yêu cười rằng:

- Ta thường nghe thiên hạ đồn rằng: Ăn một miếng thịt Ðường Tăng thì sống lâu ngàn tuổi, răng rụng rồi cũng mọc, đầu tóc cũng xẽ hóa thành xanh, mà ngươi tới nạp mình, thiệt ta có lộc cho nên cũng không dám phụ mà bỏ qua. Còn học trò lớn của ngươi tên họ chi; đi hóa trai tại chốn nào đó?

Bát Giới nói hớt rằng:

- Sư huynh ta là Tôn ngộ Không năm trăm năm trước đánh phá thiên cung, có làm chức Tề Thiên đại thánh .

Chúa yêu nghe nói mọc ốc nghỉ thầm rằng:

- Ta thuở nay nghe tiếng đã lâu, không dè nay lại gặp!

Ngẫm nghĩ rồi, truyền trói Ðường Tăng giam lại, và hóa phép thâu bửu bối, bảo tiểu yêu lấy dây khác trói Bát Giái, Sa Tăng, đồng khiêng bỏ sau động, đợi bắt đặng Tôn ngộ Không sẽ ăn thịt một lần. Tiểu yêu vưng lịnh.

Còn Tôn Hành Giả hóa trai về chốn cũ, ngó không thấy thầy trò, coi nét vẻ một vòng còn nguyên hiện; xem qua lâu đài hồi nảy biến mất chẳng còn.

Tôn Hành Giả than rằng:

- Ôi thôi! Chắc là bị con yêu nầy bắt hết . Nói rồi lần theo dấu ngựa, đi đặng sáu dặm đường. Gặp một ông già chống gậy đi tới, sau lưng theo một đứa tiểu đồng, Tôn Hành Giả để bình bát xuống bái liền.

Ông già đáp lễ và hỏi rằng:

- Thầy ở đâu đến đây? 

Tôn Hành Giả nói:

- Bốn thầy trò tôi ở nước Ðại Ðường, vưng chỉ thỉnh kinh. Bởi thầy tôi đói bụng, nên ngồi đợi tôi hóa trai, khi trở về kiếm hoài không đặng; chẳng h ay ông có gặp cùng chăng? 

Ông ấy cười rằng:

- Tôi mới gặp ba thầy trò đi lạc vào động yêu .

Tôn Hành Giả thưa rằng:

- Chẳng hay động yêu ấy ở đâu, xin ông chỉ cho tôi đi đòi lại? .

Ông ấy nói:

- Núi nầy gọi là Kim đâu sơn, có Kim đâu động, chúa động là Ðộc giác Tỉ đại vương, thần thông cao lắm, vỏ nghệ trên đời, ba thầy trò chắc chết muôn phần, nếu hòa thượng đi tìm e mang hại nữa! 

Tôn Hành Giả nói:

- Cám ơn ông nói giúp, song bề nào tôi cũng đi tìm .

Ông già hiện nguyên hình quì xuống thưa rằng:

- Tôi thiệt là Thổ Ðịa, đợi Ðại Thánh đã lâu, xin đưa bình bát cơm cho tôi giữ đặng Ðại Thánh rảnh tai mà đánh yêu. Chừng cứu đặng thầy rồi, tôi sẻ giao cho Ðường Tăng, mới biết Ðại Thánh thiệt tình hóa trai cực khổ   .

Tôn Hành Giả mắc cở nạt rằng:

- Con quỷ già muốn phải đòn, soa chẳng nghinh tiếp ta, lại giả hình gạt gẩm? 

Thổ Ðịa thưa rằng:

- Tôi biết ý Ðại Thánh nóng nảy nên phải giả dạng mà cắt nghĩa cho rành .

Tôn Hành Giả nói:

- Vậy thì ngươi phải giữ bình bát cho ta, đợi cứu đặng thầy thì trả lại? 

Nói rồi xăng quần xách Thiết bảng tới trước cửa động xem thấy tiểu yêu đương tập vỏ.

Tôn Hành Giả kêu lớn rằng:

- Tiểu yêu, bây vào báo với chúa động rằng: - Có học trò lớn của Ðường Tăng là Tôn ngộ Không Tề Thiên đại thánh đến đây. Bảo trả thầy cho mau kẻo chết cả ổ!  Tiểu yêu vào báo lại.

Chúa yêu mừng rở nói rằng:

- Ta từ xuống phàm trần đến nay không tập rèn vỏ nghệ. Nay có người giỏi tới, hiệt là đánh xứng tay, luôn dịp tập vỏ nghệ chơi kẻo luống .

Nói rồi truyền tiểu yêu đem cây giáo dài mười hai thước, dẩn tiểu yêu ra động hỏi rằng:

- Ngộ Không là thằng nào? 

Tôn Hành Giả nói:

- Ông ngoại mi ở đây, hãy trả thầy ta thì êm, bằng nghịch chắc là tan xác .

Chúa yêu nạt rằng:

- Con tinh khỉ tài chi, mà dám buông lời như vậy? Bởi thầy ngươi ăn cắp y phục của ta, nên bị bắt giam cầm sau động; cũng gần ăn thịt bây giờ. Nếu ngươi đánh với ta ba hiệp cầm đồng, thì ta trả lại, bằng thua thì chết một chỗ với nhau .

Tôn Hành Giả cười rằng:

- Ngươi đừng khoe miệng với ta, rán mà chịu một Thiết bãng .

Nói rồi đập liền.

Ðộc giác Tỉ đưa thương ra đở.

Hai người đánh ba chục hiệp cầm đồng.

Ðộc giác Tỉ thấy Ngộ Không đánh Thiết bãng ròng lắm, liền khen rằng:

- Thiệt là vỏ nghệ cao cường, đáng mặt náo thiên cung lắm .

Nói rồi tiểu yêu áp tới trợ chiến, phủ vây sau trước bịt bùng.

Tôn Hành Giả chẳng nao, tả xông hửu đội, song Tiểu yêu cứ việc vây hoài.

Tôn Hành Giả nổi nóng, quăng Thiết bảng lên, biến ra trăm ngàn đánh xuống, tiểu yêu kinh hãi chạy dài, Ðộc giác Tỉ cười ngất rằng:

- Con khỉ nầy đừng vô lễ, hãy coi bửu bối của ta!  Nói rồi lấy chiếc vòng trong áo đưa ra coi màu trắng trong như ngọc, quăng lên hào quang chiếu sáng lòa. Thâu Thiết bảng nhập lại một cây, mắc trong chiếc vòng sa xuống.

Tôn Hành Giả bị nó thâu Thiết bãng, còn tay không, túng phải bay đi.

Ðộc giác Tỉ không theo, đam nhau vào động.

Thiệt ra:

Mình cao thì họ lại cao hơn,
Chín họa mười tai cũng chẳng sờn.
Nghỉ trách thầy không ngồi một chỗ,
Cải lời báo hại cực nhiều cơn.